| Daha önceki
yazımı okuyanlar hatırlayacaklardır. Radyo kontrollü tekne modellerine
genel olarak bir göz atmış, genel bir fikir vermiştik. Şimdi bunun bir adım
daha ötesine ilerleyelim. |
| Yıllardan
beri RC model tekneciliğe yeni soyunan arkadaşlarımla yaptığım görüşmeler,
beraberce keyifli tekne yüzdürme seansları sırasında ve kendi başıma tekne
deneyleri yaptığım sürelerde aşağıda yer alan konular en sık karşılaştıklarımdı; |
| 1) Genel eğilim
sürat, yarış, spor model tekneleri idi. Scale modeller daha keyif verici
olsa da sabır ve beceri istediğinden çoğu modelcinin cesaret edemediği şeylerdi.
Öte yandan sürat modellerinin adrenalin salgılattığı da göz önüne alınınca
tercih bu yöne kaymıştı. Bence en önemli faktör heyecan aramak olsa gerek.
Ancak sürat teknelerinde hidrodinamik bilgisinin gerektiğini, özendikleri
modellerin suya konup biraz gaz verince saçmalamaya başlayınca farkettiler.
(bir zamanlar ben de...) |
| 2) Önceleri
modellerin sürati kimilerini tatmin ederken, sonraları "bu model daha hızlı
gidemez mi" oldu. Bunun cevabını vermek aslında kolaydı ama bana yıllara
ve paraya mal oldu. Bu güne kadar modelciliğe harcadığım para ile mütevazı
bir daire alabilirdim. (hanım duymasın) Bana bu konuda ışık tutacak ağabeylerim
o dönemde olmadığı için yurtdışından kitap getirerek, konuları inceleyip
tatbik ederek, deneme yanılma yoluyla öğrendim. Dolayısıyla daha hızlının
çaresi doğru model, doğru bilgi ve ne yazık ki para. |
| 3) Scale teknelerde
de boyama teknikleri, su izolasyonu, hareket edebilen fonksiyonlar (ışık,
düdük, vinç vb.) |
| 4)
Daha kısıtlı bütçesi olan modelciler için plan ve malzeme temini |
| Bu yüzden
konuya SÜRAT TEKNELERİ ile başlayacağım. Daha ileride diğerleri de
yer alacaktır. |
| Sürat tekneleri
estetik görünümden ziyade fonksiyon (hız) için yapılmış dizaynlara sahiptirler.
Ancak günümüzde bu iki kriteri bir arada bulunduran kimi kitler de vardır.
Benim önerim plan ve malzeme temininde zorlukla karşılaşıyorsanız kit almanız.
Pek çok yabancı kit üreticisinin muhtelif sürat teknesi kitleri mevcut olup,
firmaca hedeflenen hız limitleri içinde, malzemesi, donanımı, yeri ve şekli
kitapçığında belirtilmiştir. Sürat teknesi modeline en kısa yoldan sahip
olmanın bir yöntemi budur. (diğeri başkasının modelini satın almaktır !) |
|
|
Solda
Graupner firmasının bir kitinin iç ve dış donanımı görülmektedir.
Motor, pil, radyo kontrol sisteminin alıcısı (receiver), dümen servosu,
mekanik hız kontrol cihazı ve servosunun yeri belirtilmiş. Tek yapılacak
şey kitapçığa ve planına uygun olarak elemanları monte etmek. Bu
kiti denemelerim sonucu aldığım izlenim vasatın epey üstünde hız
ve stabiliteye sahip oluşudur. |
Olumsuz
tarafı ise, hız modelciyi tatmin edememesi halinde motoru ve buna bağlı
olarak da mekanik hız kontrol ünitesini, pervaneyi değiştirmektir. Burada
devreye hangi motor ve kontrol ünitesi sorusu girer. Motor yeri büyüklüğü
daha büyük çaplı motorlara izin verememektedir. Keza pil yeri de daha
büyük voltajlı pillere izin vermemektedir. İşte çoğu kitin sorunu da
budur. Çözümünü ise daha sonraki bölümlerde anlatacağım.
|
| Ancak şunu
da gözardı etmemek gerekir. Tekne kitleri olabildiğince az maliyetle üretilme
amacını taşıdığından kimi sistem ve malzeme zorlamaya gelmez, bir yerde
bozulup kırılıverir. Benim edindiğim bir kural var: Hiçbir kit mükemmel
değildir. Mükemmele yakın giden yolun sırrı ise işin hidrodinamiği ve doğru
seçim ve uygulamalardır. |
| Daha detaylı
göz atacak olursak: |
| Teknenin hızlı
gidebilmesi için teknenin tipi, ıslak yüzeyi, ağırlığı, o ağırlığı kaldırabilecek
motor gücü ve bu gücü aktarabilecek organlar başlıca faktörlerdir. Tekne
tipleri evvelce de belirttiğim gibi mono (tek) gövdeler, katamaranlar (çift
gövdeler), ve hydrolar dır. |
|
|
| Solda Graupner
firmasının katamaran örneği Systems (boy 74 cm), sağda ise mono örneği Arrow
(boy 80 cm) yer almakta. Her iki teknenin karakteristik yapıları farklıdır.
Ancak doğru sistemler ile çok başarılı neticelere imza atabilmek mümkün.
(her iki tekneden çeşitli motorlar ile onlarca örnek yapmışızdır) Hydrolara
değinmek şimdilik istemiyorum zira çok ayrı ve özel dinamiklere sahip olduğundan
yapımı da kullanılması da çok zordur. (hele şu tipleri haklayın, iş ona
kalsın) |
| Mono gövdeler
dalgalı sularda da hemen hemen aynı performansı verirler. Alttan çıkan pervaneli
tiplerinin dönüş yetenekleri müthiştir. Son sürat giderken bile ani dümen
komutlarına hemen ve kesin tepki verirler. Kullanımları kolaydır. Özellikle
Avrupa ülkelerinde dönemeçli parkurlarda yarışları çok rağbettedir. Yukarıdaki
gibi kıçtan ve yukarıdan çıkan pervane sistemleri (surface prop.system)
çok daha süratlidir. Seyir esnasında pervanenin yarısı suya girdiği için
motor çok daha yüksek devirlere çıkabilir. Bu tür sistemin dezavantajı ise
manevra yeteneğinin kısıtlı oluşudur. Ani dönüşlerde tekne spin atar, kafayı
daldırır veya savrulabilir. Düz parkurlar için idealdir. Yarışları ABD de
revaçtadır. Katamaran gövdeler ise mono gövdenin ikiye bölünmüş, arası boş
bırakılmış tipidir. Alttan çıkan pervaneli tipi olmaz. (böyle bazı oyuncak
irisi kitler vardır, uzak durun) Esnek şaftla ve yüzey pervanesi ile iyi
performansa sahip olurlar. Dönüş yeteneği çok iyidir. Dezavantajı yüksek
hızlarda altına hava aldığı için havalanma eğilimindedirler. Nispeten durgun
sularda kullanmanızı tavsiye ederim. |
| Gelelim ıslak
yüzeye. Sürat teknelerinde teknenin üstünden ziyade altı çok önemlidir.
Teknenin üstünün aerodinamik olması yeterlidir. Teknenin gidişine etken
başlıca faktörler; motorun itiş gücü, suyun ve havanın direncidir. Tekne
hızlandıkça bu dirençler artacağından giderek artan stabilite bozukluklarına
yol açar. |
|
|
|
En
solda katamarana, sağda monoya ait ıslak yüzeyler koyu renk ile gösterilmiştir.
Görüldüğü gibi katamaranın direnç yüzeyi daha azdır. Bu alanların
daha da az olması stabilite bozukluklarına, fazlası dirençin fazlalaşması
nedeniyle hız kaybına neden olmaktadır. Dolayısile hassas noktayı
bulmak gerekir. Bununla da bitmedi: Teknenin gidiş esnasında baş /
kıç düzlemi de çok önemlidir. |
|
 |
Bunun
için 3 -5 derece burun yüksekliği idealin başlangıcıdır. |
|
|
|
| Yine
önemli bir faktör de gövdenin altının açısıdır. Açı ne kadar büyük olursa
gidiş o kadar düzgün olur, ne kadar küçük olursa o kadar planning (su üstüne
çıkıp kayması) etkisi çoğalır, tekne hızlanır ama stabilite sorunları başlar. |
|
Deadrise
angle: gövde altı açısı Spray rail : gövde boyunca yer alan, teknenin
planning e kalkmasını sağlayan, düz gitmesine yardım eden şeritler
|
| Chine
rail: gövde boyunca yer alan şerit. Aynı işe yarar. Söz konusu açının
fazla olması dalgalı sularda (deniz) daha iyi netice verir. |
| Gelelim
ağırlık faktörüne: Temel kural tekne ne kadar hafif olursa o kadar hızlı
olur. Kaba hesapla bir teknenin hızını % 10 artırmak için ağırlığı % 10
azaltmak yeterli olur. Oysa aynı hız oranını sağlamak için motor gücünü
% 20 civarında artırmak gerekir. Hafif tekneler daha agresif olmakla birlikte
çok oynak olur. Hele küçük boyda olursa. Ağır tekneler ise dalgalı sularda
daha iyi seyir ederler. Öte yandan teknenin ağırlığından daha önemli olan
ağırlık merkezinin doğru yerde olmasıdır. Teknenin ağırlık merkezi CG, suyun
kaldırma merkezinden CL geride ise tekne kafa vurmaya başlar. İleride ise
kafayı suya daldırır. Kaba hesap CG gövdenin arkasından 1/3 kadar öne olmalıdır.
|
|
|
| Özellikle
ağırlık merkezi hız için çok önemlidir, özenle üzerinde durmanızı öneririm.
Bütün bunların yanısıra gövdenin ıslak yüzeyleri düzgün, pürüzsüz ve keskin
hatlı olmalıdır. Gövde altında kıça doğru oluşan hafif eğimli çukurluklar
teknenin kafasını basmaya sebep olur. Özellikle plandan yapanların dikkat
etmelerini öneririm. Bu konuyu şöyle özetleyeyim: Birbirinin aynı gövdeye,
aynı donanıma, aynı güce ve aynı aktarma organlarına sahip olan iki teknenin
bile gidişi ve hızı birbirinden farklıdır. Sebebi yapım hatalarıdır. |
| Şimdi geldik
motor gücüne. En önemli faktörlerden biri olması yanında, en büyük problemlerden
de biridir. Doğru motor seçimi pek çok modelcinin saçının ağarmasına, cebinin
boşalmasına sebep olur. (bu yüzden yıllar içinde çeyiz sandığımda 140 adetten
fazla değişik tipte elektrik motoru oluştu. Dedim ya çok para harcadım diye)
|
| Kabaca şöyle
düşünün. Bir gövdeyi götürebilecek pervane çapı, bu pervaneyi döndürebilecek
motor kapasitesi, elektrikli modellerde bu motoru besleyecek gerilim (volt)
ve akım (amper) yani pil, bu gücü en kısa ve kayıpsız şekilde aktaracak
şaft kaplin gibi elemanlar ve bu gerilimi ve akımı taşıyabilecek hız kontrol
ünitesi, patlarlı modellerde de uygun karışımda yakıt. Bütün bu elemanların
uyum içinde olması gerekir. Herhangi bir tanesinin uyumsuzluğu ya istediğiniz
hızı sağlamaz, ya da arızalara neden olur. Göründüğü kadar zor değil mi
? |
| Üstelik bunları
bilebilseniz dahi temin etmeniz epey zor olabilir. Elektrikli modeller için
temini mümkün birkaç örnek tip aşağıda görülmektedir. |
| Graupner firmasına
ait bir sistem. Elektrik motoru sol altta görülen adaptör sayesinde daha
büyüğü ile değiştirilebilmektedir (keza pervane). |
|
|
|
|
| Yine aynı
firmaya ait bir başka sistem. Nispeten daha büyükçe modellere uygulanabilen
düşük voltajlı motorların büyük pervane çevirmesini sağlar. Motorlar redüksiyon
ile şafta güç aktarır. Ancak devir kaybı söz konusudur. Direk bağlı motora
göre yüzdürme süresi daha fazladır. Sürtünmeden doğan verim kayıpları vardır.
Dişli oranları değişebilir. ( 1,5:1 - 2:1 - 3:1 ) |
| Aktarma organları
motorun ucunda şaftla bağlantıyı sağlayan kaplin ile başlar. Aslında önemli
parçalardan biridir zira hatasız (eksantrik kaçığı olmayan) ve dayanıklı
malzemeden yapılmış olması gerekir. Oynar kaplin (universal joint coupling)
olması yapım aşamasında layn da oluşan minimal hataları giderir. Aksi taktirde
ilk su koyveren elemanlardan biridir. Yukarıdaki ilk resimde esnek şaft
kullanıldığı için kuyruktan hemen önce kaplin yoktur. İkinci resimde oynar
kaplini aynı yerde görmek mümkündür. |
| Şaft ve kovan
yeteri kadar kalın ve yüksek devirlerde salınım yapmayacak kadar sağlam
olmalıdır. Kovan mutlaka ince gres ile doldurulmalıdır. Yarış modellerinin
şaftları motor yağı ile her yüzüşten sonra yağlanmalı ve kovan ağızlarında
yüksek devre uygun rulman bulunmalıdır. Ve pervane. Bu konu o kadar çeşitli
ve önemlidir ki ayrı bir bölüm olarak yer alması daha uygun olur. İleride
anlatırım. |
